Na današnji dan 1995. godine počinjen je jedan od najvećih zločina u historiji čovječanstva, genocid u Srebrenici, u kojem je planski ubijen veliki broj bošnjačkih muškaraca i dječaka između 12 i 77 godina. Genocid je izvršila Vojska Republike Srpske, pod komandom generala Ratka Mladića, uključujući i paravojnu formaciju “Škorpioni”, pod kontrolom Ministarstva unutrašnjih poslova Srbije.
Događaj se smatra jednim od najvećih masakara u Evropi nakon Drugog svjetskog rata, u kojem je ubijeno više od 8.300 ljudi. Ratko Mladić i drugi srpski oficiri su u međuvremenu optuženi za ratne zločine, uključujući i genocid, pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ). MKSJ je, između ostalog, donio pravosnažnu presudu u kojoj masakr u Srebrenici kvalifikuje kao čin genocida.
Gotovo 50.000 ljudi se 1995. nalazilo u Srebrenici – zaštićenoj zoni UN-a. Lokalno stanovništvo nije imalo mogućnost da pruži odbranu, jer je sve naoružanje, oduzeto 1993. godine, bilo uskladišteno kod UN snaga.
Krvavi pečat 20. vijeka
Nakon genocida u Srebrenici ništa više nije kao što je bilo ranije. Srebrenica će ostati krvavi pečat dvadesetog vijeka. Ona je istinska bošnjačka i bosanska “Gernika”. Tamo, u toj “zaštićenoj zoni”, politički i vojni zvaničnici Ujedinjenih nacija nisu htjeli da zaštite od pokolja bespomoćno bošnjačko civilno stanovništvo, iako su to morali učiniti, za šta su bili i veoma dobro plaćeni. Na njihovu i njima sličnih dušu neka idu sve golgote kroz koje su prošli Bošnjaci iz Srebrenice.
Na spisku ubijenih Srebreničana trenutno se nalaze 8372 imena, a 12.000 ljudi se vodi kao nestalo. Nažalost, svakodnevno se iskopavaju nove masovne grobnice, pa spisak ubijenih Srebreničana svakodnevno raste.
Generalna skupština Ujedinjenih nacija je, 23. maja 2024., većinom glasova usvojila Rezoluciju o Srebrenici naziva “Međunarodni dan sjećanja i obilježavanja genocida počinjenog u Srebrenici 1995.”, pozivajući se na presude Međunarodnog suda pravde te Međunarodnog tribunala za bivšu Jugoslaviju, s naglaskom da je krivična odgovornost za genocid individualizirana.
U mezarju Memorijalnog centra Srebrenica-Potočari danas će biti klanjana dženaza i ukopani posmrtni ostaci 14 žrtava genocida.
Luis de Gongora. wikipedia.org
Rođen Luis de Gongora, španski barokni pjesnik
1561. – Rođen Luis de Gongora, španski barokni pjesnik. U početku je pisao u duhu narodne poezije i usavršio izraz romansi, no ubrzo je počeo tražiti nov pjesnički jezik, stvarati vlastitu sintaksu i razrađivati smionu metaforiku, često punu mitološke simbolike, nepristupačnu nedovoljno obrazovanu čitaocu (poeme “Samoće”, “Polifem” i “Galatea”, obje oko 1611.). Smatra se jednim od glavnih predstavnika kulteranizma (prema španskoj riječi culto = učen), pravca što je, prema njegovim epigonima nazvan i gongorizam, te jednim od najvećih predstavnika hermetičke lirike uopće. Utjecao je i na razvoj evropske poezije 20. vijeka.
1920. – Slavni američki filmski i pozorišni glumac Jul Briner (Yul Brynner), fizički izuzetno upečatljiv, snažna ličnost jake volje i magnetske glumačke privlačnosti, rođen je na današnji dan. Igrao je u mnogim filmovima, ali je, vjerovatno, najviše upamćen po ulozi u muzičkom filmu “Kralj i ja”, za koju je nagrađen Oskarom. I u pozorištu je godinama igrao u istoimenoj predstavi. Ostali filmovi: “Deset Božijih zapovijesti”, “Anastasija”, “Braća Karamazovi”, “Solomon i Saba”, “Sedmorica veličanstvenih”, “Taras Buljba”, “Zapadni svijet”…
1934. – Rođen Đorđo Armani (Giorgio Armani), italijanski modni dizajner. Prvo je stekao slavu radeći za “Cerruti”, a zatim za mnoge drugemodne kuće, uključujući “Allegri”, “Baguttu” i “Hilton”. Osnovao je svoju kompaniju “Armani” 1975. godine, koja se na kraju proširila na muziku, sport i luksuzne hotele.
1937. – Umro američki kompozitor i pijanist Džordž Geršvin (George Gershwin), koji je u klasičnu muziku unio elemente folklora, popularne muzike, crnačkih duhovnih pjesama i bluza. Djela: opera “Porgi i Bes”, simfonijska fantazija “Amerikanac u Parizu”, “Klavirski kloncert u F-duru”, kompozicije za klavir i orkestar, “Melanhonična rapsodija”, muzika za filmove.
Meša Selimović. nportal.novosti.rs
Preminuo Meša Selimović, jedan od najvećih bh. pisaca
1982. – Preminuo Meša Selimović, jedan od najvećih bosanskohercegovačkih pisaca. Bio je predsjednik Saveza književnika SFR Jugoslavije, počasni doktor Sarajevskog univerziteta, redovni član ANUBiH i SANU. Najpoznatija djela: “Derviš i smrt”, “Tvrđava”, “Tišine”, “Sjećanja”, itd. Njegov roman „Derviš i smrt“ jedan je od najčitanijih u BiH i našoj regiji, a rečenice iz njegovih djela su najcitiranije, naročito danas na društvenim mrežama, postavši svevremenske mudre izreke.
1989. – Umro engleski pozorišni i fimski glumac, režiser i producent Lorens Olivije (Laurence Olivier), jedan od najvećih tumača likova iz djela Vilijama Šekspira (William Shakespeare), prvi glumac kojem je za života dodijeljena plemićka titula. Dobitnik je najvećeg broja nagrada Emi za TV stvaralaštvo, nagrađivan je na Festivalu u Kanu, dobio je nagradu Oskar za film “Hamlet”. Ostali filmovi: “Henri Peti”, “Ričard Treći”, “Princ i igračica”, “Tri sestre”, “Orkanski visovi”, “Rebeka”, “Ledi Hamilton”, “Keri”, “Otelo”, “Spartak” , “Kartum”, “Ponos i predrasuda”, “Bani Lejk je nestala”, “Maratonac”…
1992. – Preminuo Hajrudin Šiba Krvavac, jedini režiser akcionih filmova u punom smislu te riječi, tvorac i svojevrstan predstavnik cijelog jednog filmskog žanra, poznatog kao “partizanski vestern”. Rođen je 22. decembra 1926. godine u Sarajevu. Režijom se počeo baviti nakon Drugog svjetskog rata. Snimio je četrdesetak što dokumentarnih, što TV serija, što kratkih i dugometražnih filmova. Napisao je i više od dvadeset scenarija. Najpoznatiji je po igranim filmovima – “Diverzanti”, “Most”, “Valter brani Sarajevo” i “Partizanska eskadrila”. Iako su rađeni prije skoro 30 godina, predstavljaju kontinuitet modernog filmskog izraza u estetskom i svakom drugom umjetničkom segmentu, zbog čega i jesu kulturno blago BiH.
1992. – Poginuo Dževada Begić Đilda, prijeratni vođa navijača FK Željezničar. Kao što je bio iskreni vođa navijača “Želje”, tako je sa istim žarom i patriotizmom krenuo u borbu protiv agresora čim se čuo prvi pucanj u Sarajevu. Zajedno sa svojom braćom Halilom i Izetom postaje član pokreta “Zelene beretke” u borbenoj jedinici Bosnae max. Tog kobnog 11. jula 1992. godine, u naselju Pofalići u pokušaju da pomogne ranjenoj ženi biva pogođen snajperskim hicem. A samo noć prije toga je bio glavni u razbijanju četničkog gnijezda na Zlatištu. Na mjestu pogibije hrabrog Đilde, Komanda 1. korpusa podigla je spomen-ploču. Dva dana nakon pogibije rahmetli Đilda je pokopan na šehidskom mezarju Kovači. Posthumno je dobitnik najvećeg armijskog priznanja, značke “Zlatni ljiljan” i također posthumno proizveden u čin natporučnika. Brat Izet je poginuo iste godine, nemalo poslije Đildine pogibije. Bivša ulica Livanjska danas nosi ime “Braće Begić”.
2008. – Preminuo Majkl Debejki (Michael DeBakey), američki hirurg, inovator u oblasti hirurgije srca i krvnih sudova. Debejki je još tokom studija usavršio i dizajnirao neke medicinske instrumente. Razvio je vještačko srce i srčane pumpe neophodne prilikom presađivanja. Svjetski poznat hirurg radio je kao profesor Bejlor fakulteta u Hjustonu, kao i direktor čuvenog “Centra za srce”.
Žan Marolt. Avaz
Umro bh. glumac Žan Marolt
2009. – Umro bh. glumac Žan Marolt. Rođen je 25. septembra 1964. godine u Sarajevu. U mlađim danima se bavio sportom, kao junior bio je prvi u BiH, a treći u Jugoslaviji u disciplini bacanje kladiva. U trećem razredu gimnazije povrijedio je leđa, a snovi o sportskoj karijeri su bili završeni. Na Akademiji scenskih umjetnosti u Sarajevu diplomirao je 1989. godine. Od 1992. bio je stalni član Kamernog teatra 55 i imao je zapažene uloge u predstavama kao što su “Buba u uhu”, “Umri muški”, “Kidaj od svoje žene”, “Ujak Vanja”, te u brojnim filmovima i televizijskim serijama. Dobitnik je nagrade za najbolju glavnu ulogu u TV filmu “Elvis” 1997. godine, a proglašen je i najboljim mladim glumcem Evrope u francuskom gradu Anžer.
2015. – Preminuo Satoru Ivata (Iwata), japanski biznismen, programer, dizajner videoigara i producent, koji je služio kao četvrti predsjednik i glavni izvršni direktor (CEO) “Nintenda”, od 2002. do svoje smrti 2015. Dao je veliki doprinos širenju privlačnosti videoigara, fokusirajući se na nove i zabavne igre, a ne na vrhunski hardver.
Scena.ba
